W masażu klasycznym stosujemy następujące techniki:
• Głaskania.
• Rozcierania .
• Ugniatania – uciski.
• Oklepywania, wibracje.
• Roztrząsania, wałkowania.
Taka kolejność technik gwarantuje spełnienie dwóch zasad:
• Zasady stopniowego zwiększenia siły bodźca.
• Zasada warstwowości, czyli przechodzenia od bodźców działających powierzchniowo do bodźców działających głębiej.
1. GŁASKANIA
Głaskanie jest pierwsza techniką masażu klasycznego. Każdy masaż rozpoczynamy i kończymy się głaskaniem. Pierwsze ruchy powinny być delikatne i miękkie, ponieważ jest to pierwszy kontakt masażysty z pacjentem. Głaskanie ma być na tyle miłe w odczuciu, aby pacjent całkowicie się rozluźnił do dalszego masażu. Głaskaniem możemy przeplatać wszystkie inne techniki stosowane podczas zabiegu. Głaskanie jest doskonałą techniką diagnostyczna ( pozwala na wyczucie zmań w postaci obrzmień w obrębie tkanki łącznej, zaobserwować elastyczność skóry i jej przesuwalności oraz określić zwiększoną potliwość lub suchość skóry, większa wprawa pozwala na określenie podwyższonej temperatury skóry nad miejscem objętym procesem chorobowym. Głaskanie usuwa złuszczony naskórek i usprawnia pracę gruczołów łojowych i potowych. Powoduje to poprawę oddychania skórnego. Głaskanie podwyższa temperaturę skóry, przez co uzyskuje się efekt przeciwbólowy oraz usprawnienie zaburzonego krążenia powierzchownego. Przesunięcie ręki po ciele pacjenta w trakcie głaskania powoduje przepchnięcie krwi w kierunku dosercowym. Delikatna technika głaskania powoduje podrażnienie zakończeń nerwowych znajdujących się w skórze, stymulując przewodnictwo nerwowe i działając kojąco na układ nerwowy. Technika głaskania polega na lekkim, miarowym przesuwaniu dłoni masażysty po obszarze masowanym. Dłoń musi się dostosować do kształtu ciała pacjenta. W celu zwiększenia siły głaskania, dłoń wykonującą głaskanie można obciążyć drugą ręką. Nie zawsze głaskania wykonujemy cała dłonią. Można głaskać opuszkami palców, lub ich grzbietową strona, kłębami, a nawet przedramieniem. Zasadniczo głaskanie wykonujemy w kierunku dosercowym. Głaskanie wykonujemy w tempie 22 -25 ruchów na minutę.
Ze względu na siłę wykonania głaskania można podzielić je na:
• Bardzo łagodne.
• Średniej mocy.
• Mocne.
• Głaskanie podłużne.
• Głaskanie poprzeczne.
• Głaskanie okrężne.
2. ROZCIERANIA
Rozcierania to kolejna technika stosowana w masażu klasycznym. Zadaniem rozcierania jest rozdrobnienie i przemieszczenie na obwód złogów pozapalnych przemiany materii. Charakterystyczne dla tej techniki jest wytworzenie znacznej ilości ciepła oraz towarzyszące temu znaczne przekrwienie tkanek. Drugą charakterystyczną cechą rozcierań jest działanie mechaniczne. Rozcieranie powodują przesuniecie kolejnych warstw tkanek względem siebie, prowadząc do ich uelastycznienia. Oby dwie te cechy sprawiają, że rozcieranie jest techniką pozwalająca na leczenie tkanek miękkich, zwłaszcza w okolicy stawów. Szczególnymi wskazaniami do stosowania rozcierań są stany po stłuczeniach, skręceniach, podwinięciach, zwichnięciach, naciągnięciach, naderwaniach, zmiany w pochewkach ścięgnistych, blizny zrosty. W obrębie mięśni rozcierania zwiększają zdolność do skurczu i powoduje ich rozluźnienie. Rozcieranie działa również na nerwy obwodowe, co przejawia się zmniejszeniem dolegliwości bólowych. Rozcieranie wykonujemy kciukiem, kciukami naprzemiennie, palcami od 2-5 jedna bądź dwoma rękami naprzemiennie, kłębkiem, nasadą lub nasadami naprzemiennie oraz grzebyczkiem lub grzebyczkami naprzemiennie. Aby zwiększyć głębokość odziaływania, rozcieranie można wykonać z obciążeniem drugą ręką. Rozcieranie stosowane w rozcieraniu klasycznym nazywamy rozcieraniem spiralnym. Rozcieranie wykonujemy w tempie 60 – 100 ruchów na minutę.
Rozcierania są mocniejsze niż głaskania a zatem działają nie tylko na tkanki powierzchowne ale również na tkanki głębiej położone.
Rozcierania możemy podzielić na:
• Rozcierania powierzchowne Rozcierania głębokie.
• Rozcierania podłużne.
• Rozcierania poprzeczne Rozcierania okrężne.
Przeciwwskazania do stosowania rozcierań obejmują:
• Miejsce obrzęków w stanach zapalnych.
• Skazę naczyniową.
• Stan po przebytym zakrzepowym zapaleniem żył.
• Świeżo podanej blokady.
• Przeciwwskazania do stosowania masażu.
Bardzo ostrożnie wykonujemy lub nawet rezygnujemy z rozcierań w okolicy karku i szyi u pacjentów ze skłonnością do podwyższonego ciśnienia krwi.
3. UGNIATANIA
Ugniatania to kolejna technika stosowana w masażu klasycznym. Ma działanie przepychająco-ssące. Przepycha krew w kierunku serca. W miejscu po ucisku powstaje podciśnienie, które zasysa krew z naczyń leżących obwodowo od miejsca masowanego. Ugniatanie wypycha z tkanek produkty przemiany materii i złogi pozapalne tworząc miejsce dla substancji odżywczych. Ugniatanie wywiera również wpływ na naczynia chłonne, przepychając limfę w kierunku węzłów regionalnych. Technikę ugniatania stosuje się głównie w celu opracowania mięśni. Pod wpływem ugniatań zwiększa się kurczliwość mięśnia, przyspiesza się jego regeneracja po wysiłku oraz zwiększa się wytrzymałość.
Wskazania do ugniatania obejmują nie tylko choroby mięśni, ale również głębokie blizny oraz zrosty w powięziach i ścięgnach. Ugniatania w połączeniu z ćwiczeniami ruchowymi i elektrostymulacją mają szerokie zastosowanie w leczeniu niedowładów i porażeń neurogennych oraz zaników mięśniowych.
Podział ugniatań:
• Ugniatanie podłużne.
• Ugniatanie poprzeczne.
• Ugniatanie esowate.
• Ugniatanie ze skręceniem.
• Ugniatanie pionowe ( ucisk ).
• Mieszanie Przeciwwskazania do wykonywania ugniatań obejmują ogólne przeciwwskazania do wykonania masażu.
Nie wykonujemy ugniatania podłużnego przy obniżonym napięciu mięśni.
Nie wykonujemy ugniatania poprzecznego w rwie kulszowej, u małych dzieci, w porażeniu spastycznym i w chorobie Heinego-Medina
4. OKLEPYWANIE
Przeważnie wykorzystujemy jako źródło silnych bodźców mechanicznych. Dlatego ze względu na oczekiwany efekt wykonujemy je mocno i szybko jednak bez przekroczenia granicy bólu. Należy również zwrócić uwagę aby oklepywania nie wywołały uszkodzenia powierzchownych naczyń krwionośnych. W miejscu oklepywanym pojawia się intensywne przekrwienie tkanek. Jest ono skutkiem rozszerzenia się naczyń krwionośnych. Miejscowo dochodzi do podwyższenia temperatury masowanych tkanek. W obrębie układu nerwowego obserwuje się zmniejszenie pobudliwości nerwowej oraz zmniejszenie bólów neuralgicznych. Na mięśnie oklepywanie działa pobudzająco, wywołując skurcz włókien mięśniowych, a tym samym zwiększenie napięcia mięśniowego, co przy jednoczesnym usprawnianiu krążenia poprawia trofikę mięśni. Sposób wykonywania oklepywań polega na naprzemiennym uderzaniu rękami w masowane tkanki. Należy zwrócić uwagę, aby kontakt ręki masażysty z ciałem pacjenta był jak najkrótszy. W przeciwnym razie oklepywanie będzie bolesne dla pacjenta. Podczas oklepywania poruszamy się we wszystkich kierunkach po powierzchni masowanej. Przy tej technice nie obowiązuje nas kierunek dosercowy. W zależności od użytych do oklepywania części rąk możemy uzyskać różna siłę działania, a tym samym różny efekt. Możemy tu wyróżnić np. oklepywanie opuszkami palców, łóżeczkowe, karatowe, piąstkowe, szczypanie.
Ze względu na siłę działania oklepywania możemy podzielić na:
• Oklepywania lekkie.
• Oklepywania średniej mocy.
• Oklepywania silne.
Oklepywania wykonujemy w tempie 100-300 uderzeń na minutę.
Przeciwwskazania do stosowania oklepywań obejmują:
• Skazę naczyniową.
• Otyłość.
• Obrzęki.
• Niektóre choroby neurologiczne.
• Sklerodermię.
• Chorobę Burgera.
• Chorobę Raynauda.
• Żylaki.
• Porażenia spastyczne.
• Ostre rwy i nerwobóle.
• Niektóre choroby reumatyczne.
• Przeciwwskazania do wykonania masażu.
5. WIBRACJE
Wibracja polega na wprowadzeniu w drgania tkanek powierzchownych i głębiej położonych. Pod tym względem jest to technika zbliżona do oklepywania. Wibracja charakteryzuje się małą amplitudą ( 0,5 – 1,5 cm ) oraz dużą częstotliwością ( 400-500 drgań na minutę ). Drgania w obrębie tkanek sprzyjają przepływowi płynów ustrojowych oraz wydzielaniu i wchłanianiu wszelkich substancji, co usprawnia i przyspiesza przemianę materii. Wibracja jest techniką stosowaną w leczeniu otyłości oraz obrzmień tkanki łącznej. Szerokie zastosowanie wibracja znalazła również w leczeniu chorób nerwów obwodowych. Zaobserwowano, że wykonanie wibracji wzdłuż przebiegu nerwów lub w okolicy splotów nerwowych obniża patologicznie zwiększoną pobudliwość. Stosując wibracje na przemian z głaskaniem możemy usuwać stan przeczulicy. Energiczna wibracja pobudza włókna mięśniowe, zwiększając napięcie mięśni, dlatego stosuje się wibracje w zanikach mięśniowych, w stanach obniżonego napięcia mięśniowego i zaburzeniach odżywczych. Wibracja działa również na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, zwiększając ich napięcie, co przekłada się na podwyższenie ciśnienia krwi i zwolnienie tętna. Ponadto wibracja pobudza czynność wydzielniczą gruczołów dokrewnych oraz gruczołów przewodu pokarmowego. Wibracja jest techniką bardzo męcząca dla masażysty. Wibrację wykonujemy ręcznie używając najczęściej opuszków palców od 2 do 5 jednej ręki. Aby sprawnie wykonać wibrację, wszystkie mięśnie kończyny górnej masażysty wykonującej wibracje muszą być napięte. Zasadniczo wibracje wykonujemy wzdłuż osi długiej ciała. Można również wykonać wibrację w przestrzeniach międzyżebrowych, a wiec w poprzek osi długiej.
Podział wibracji:
• Wibracja bezpośrednia i pośrednia.
• Wibracja poprzeczna i pionowa.
• Wibracja stabilna i labilna.
• Wibracja pneumatyczne.
Przeciwwskazania do wykonania wibracji:
• Porażenia spastyczne.
• Choroba Burgera.
• Choroba Raynauda.
• Przeciwwskazania do wykonania masażu.
6. ROZTRZĄSANIE (wstrząsanie)
Roztrząsanie jest kolejną techniką masażu klasycznego. Roztrząsanie nazywamy również wibracją o niskiej częstotliwości (180-240 ruchów na minutę ) i dużej amplitudzie (ok. 20 cm). Jest to technika działająca na znaczną głębokość. Roztrząsanie wzmaga działanie rozluźniające mięśni i usprawnia transport tkankowy poprzez obniżenie napięcia mięśniówki głębokiej naczyń. Ułatwione jest usuwanie produktów przemiany materii i kwasu mlekowego z mięśni oraz dopływ substancji odżywczych i tlenu. Roztrząsanie obniża pobudliwość układu nerwowego, uelastycznia tkankę wiotką i zbitą, uaktywnia procesy trawienne poprzez normalizację napięcia mięśni gładkich przewodu pokarmowego.
Roztrząsanie wykonujemy jedna lub dwoma rękami. Wykonujemy ruch w poprzek osi długiej przesuwając rękę po ciele pacjenta, a następnie rozpoczynamy ruch w stronę przeciwną. Tak wygląda jeden cykl roztrząsania. Jeżeli roztrząsanie wykonujemy dwoma rękami, to ręce pracują naprzemiennie. Szczególne wskazania do wykonania roztrząsania obejmują stany podwyższonego napięcia mięśni, skurcze mięśniowe, zmiany w obrębie tkanki łącznej, zaburzenia napięcia mięśni gładkich przewodu pokarmowego, porażenia typu spastycznego (osobniczo zmienna reakcja).
Przeciwwskazania obejmują:
• Zbyt mała masa mięśniowa.
• Świeże blizny i zrosty.
• Stany po zespoleniach nerwów obwodowych.
• Świeże stany po zabiegach chirurgicznych.
• Obniżone napięcie mięśniowe.
• Ostry okres i okres zdrowienia w chorobie.
• Heinego-Medina.
• Przeciwwskazania do wykonania masażu.
7. WAŁKOWANIE
Wałkowanie jest techniką masażu sportowego, ale często zapożyczana do masażu klasycznego.
Stosowanie tej techniki wymaga jednak odpowiedniej masy mięśniowej u pacjenta. Wałkowanie wykonujemy w obrębie kończyn, w celu pobudzenia procesów odżywczych, rozgrzania tkanek, podniesienia tonusu mięśniowego oraz utrzymania mięśni w gotowości do pracy. Technika wałkowania obejmuje swym działaniem wszystkie warstwy tkanek. Łączy w sobie cechy głaskania, rozcierania i ugniatania podłużnego. Szybkość wykonania techniki sprawia że jest to technika działająca pobudzająco na mięśnie szkieletowe. Wałkowanie wykonujemy dwoma rękami naprzemiennie w tempie 180-200 ruchów na minutę.
Przeciwwskazania obejmują:
• Zbyt mała masa mięśniowa.
• Świeże blizny i zrosty.
• Stany po zespoleniach nerwów obwodowych.
• Świeże stany po zabiegach chirurgicznych.
• Podwyższone stany napięcia mięśni.
• Stany spastyczne.
• Przeciwwskazania do wykonywania masażu.
Bibliografia:
1. M. Gwardzik. „Masaż teoria i praktyka” 2016 r.
2. A. Zborowski. „Masaż klasyczny” 2008 r.