HISTORIA MASAŻU
Masaż wywodzi się z Indii i Chin, gdzie stanowił element rytuału religijnego. Masaż należy do najstarszych zabiegów terapeutycznych. Stosowany był już w starożytności. 3000 lat p.n.e. w dziele chińskim odnotowano wzmiankę o leczeniu za pomocą masażu. Starożytni Egipcjanie około 2500 lat p.n.e. poznali masaż stóp, dziś znany jako refleksologię. W 1800 rok p.n.e Hindusi w swej księdze mądrości Weda podają dokładnie wskazówki wykonywania masażu. Z czasem masaż z rytuału religijnego przybrał znaczenie lecznicze, ale medycyna do końca oficjalnie nie zajmowała się nim. Jedynie z krótkich przekazów pisemnych wiemy, że lekarze w niektórych chorobach zalecali masaż.
W Grecji masaż miał znaczenie bardzo duże dla sportowców biorących udział w igrzyskach olimpijskich. Masaż ten polegał na namaszczaniu uczestników przez natłuszczanie ciała. Nadal był to rytuał, ale z czasem zaobserwowano, ze zabiegi te wywołują pewne zmiany w skórze i zaczęto je stosować jako zabieg leczniczy. W Rzymie odnaleziono notatki historyczne, w których były zapiski o tym, iż Juliusz Cezar cierpiąc na rwę kulszową leczony był masażem z zastosowaniem głaskania, szczypania i ugniatania. Około 100 roku n.e. w Chinach masaż rozwija się najintensywniej, powstają pierwsze szkoły. W VIII w. pojawia się masaż w krajach arabskich, jednak jest on dostępny jedynie dla warstw zamożnych. Średniowiecze było okresem zahamowania rozwoju nauki i lecznictwa, ponieważ brak zapisków z tego okresu. W tym czasie chorobę traktowano jak karę za grzechy. Mimo takiego podejścia do sprawy w Polsce w każdej wiosce istniały łaźnie, gdzie ludzie po kąpielach parowych byli poddawani biczom, smagnięciem za pomocą rózg. Zabieg ten powodował przekrwienie w obrębie skóry. W łaźniach zatrudnieni byli również łaziebnicy i cyrulicy, którzy po kąpielach zajmowali się rozcieraniem obolałych i zmienionych chorobowo miejsc. O masażu w całym tego słowa znaczeniu można mówić dopiero od XVI w. Masaż został wskrzeszony we Francji przez chirurga Ambrożego Pare (1517 – 1590). Jest on twórcą masażu metodą uciskową. Pare zaobserwował wpływ głaskania i rozcierania zarówno na skórę jak i na mięśnie. Po raz pierwszy zapisał on swoje obserwacje i zaczął stosować masaż jako metodę leczenia. Dlatego w historii medycyny mówi się o Ambrożym Pare jako o wskrzesicielu masażu. Dalszy postęp w rozwoju masażu to badania Fredricha Hoffmana (1606 – 1672), jeden z najznakomitszych ówczesnych lekarzy. Należał on do grupy zwolenników naturalnych metod leczenia. Początek XIX w. był momentem przełomowym w dziedzinie masażu, ponieważ wtedy to lekarze szwedzcy opracowali metodę higieniczno – terapeutyczną, której częścią składową był także masaż. Po raz pierwszy opublikowano system stosowania masażu w poszczególnych chorobach i profilaktyce. W tym przedziale do najbardziej zasłużonych należał Per Henrik Ling ( 1776 – 1839), szwedzki lekarz, założyciel Centralnego Instytutu Gimnastycznego w Sztokholmie. Szkołę masażu klasycznego stworzył lekarz holenderski Johan Mezger z Amsterdamu ( 1839 – 19909). Uważa się go za twórcę „masażu naukowego”. Po raz pierwszy został opracowany w osobnym dziale cały system metod masażu oraz wskazań i przeciwskazań oparty o doświadczenie i badania własne autora. Od tej pory masaż stał się oficjalną metoda leczenia. Jednym z uczniów Mezgera był profesor Uniwersytetu w Berlinie Izydor Zabłudowski. Cieszył się on ogromną sławą i powierzono mu kierownictwo Uniwersyteckiego Zakładu Masażu Leczniczego w Berlinie. To właśnie dzięki Izydorowi masaż zyskał taką rangę i był zrównany i innymi dyscyplinami wiedzy lekarskiej na poziomie uniwersyteckim. Kolejnym uczniem Mezgera był szwedzki lekarz Zander, który usiłował rozpowszechnić różne urządzenia do masażu. Chwilowo cieszył się on powodzeniem, ale szybko okazało się, że nie mogły zastąpić rąk masażysty.
1894 roku Zygmund Freud wprowadził masaż do leczenia histerii oraz niektórych schorzeń psychosomatycznych. Początek XX w. to powrót do uwspółcześnionej terapii Shiatsu oraz refleksologii zwanej Terapia Strefową. W okresie międzywojennym masaż stanowił dość popularną metodę leczenia. Wielu lekarzy na podstawie własnej praktyki i doświadczeń doskonaliło metody i opracowało jego modyfikację. Do zasłużonych na tym polu należą M. Kosiński i J. Zaorski, którzy pozostawili dorobek naukowy wzbogacający piśmiennictwo polskie z zakresu masażu. Lata 20-te i 30-te to rozkwit różnych metod masażu. Masaż tkanki łącznej i okostnej Elizabeth Dicke (1929). Terapię neuromięśniową opracował Stanley Leif (1930). Drenaż limfatyczny prezentuje Emil Vodder ( 1932)
W 1952 roku Janet Travell opracowuje metodę Tigger Points. W tym samym roku Glaser i Dalicho przedstawiają metodę masażu segmentalnego na podstawie swoich doświadczeń. W Krakowie w 1953 r. dzięki staraniom M. Urbana zostaje otwarty Zakład Rehabilitacji Zawodowej Niewidomych kształcący masażystów z całej Polski, początkowo szkolenie odbyło się w formie kursów, a od roku 1980 szkolenie miało charakter Medycznego Studium Zawodowego Wydział Masażu Leczniczego.
Lata 90-te charakteryzują się wzrostem zainteresowania metodami orientalnymi. Wzrasta zainteresowanie masażem w kosmetyce i relaksacji. Pojawia się autorska metoda Integracyjnego Masażu Bodywork Piotra Szczotki. W naszym kraju od lat 80-tych rozwija się piśmiennictwo z dziedziny masażu. Do najbardziej zasłużonych na tym polu należą: J. Jankowski, Z. Prochowicz, T. Kasperczyk, L. Magiera, R. Walaszek, P. Szczotka, Z. Drobner, G. Lewandowski.
1. Sylwetka masażysty:
• Współpraca w zespole.
• Stała praca.
• Bliskość pacjenta z masażystą (kontakt cielesny.)
• Tajemnica zawodowa ( ustawa o ochronie danych osobowych).
• Przygotowanie psychologiczne masażysty.
• Kultura osobista.
• Poczucie humoru.
• Nawiązanie kontaktu z pacjentem.
• Zaakceptowania sposobu bycia, zachowania i światopoglądu pacjenta – cierpliwy.
• Szacunek.
• Sylwetka masażysty.
• Sprawny psychicznie.
• Sprawny fizycznie.
• Ergonomia pracy ( kozetka z regulowaną wysokością, możliwość dojścia do kozetki z każdej strony, stołek z regulowaną wysokością, nawyk równomiernego obciążenia kręgosłupa, umiejętność wykonywania masażu stojąc po lewej i prawej stronie pacjenta, nie przyjmowanie przy kozetce „ dziwnych pozycji”.
• Wada wzroku.
• Zadbane ręce ( miłe, ciepłe, bez pęknięć, zgrubień, narośli, krótkie paznokcie, spiłowane).
• Brak biżuterii.
• Dbanie o higienę osobistą- mycie rąk, dezynfekcja.
• Schludny wygląd.
MASAŻYSTA WEDŁUG OCZEKIWAŃ PACJENTÓW, TO MIŁY, CIERPLIWY, ŻYCZLIWY CZŁOWIEK, OTWARTY NA LUDZKIE CIERPIENIE I PROBLEMY, ENERGICZNY ALE ŁAGODNY, SPRAWNY PSYCHICZNIE, O MIŁYM DOTYKU I WYGLĄDZIE, Z POCZUCIEM HUMORU, ODPOWIEDNIĄ WIEDZĄ I UMIEJĘTNOŚCIAMI.
2. Gabinet masażu:
• Pomieszczenie, jasne ( żółto- zielony, zielony).
• Wentylacja.
• Okno.
• Stół do masażu, kozetka.
• Miejsce do wypoczynku pacjenta.
• Kliny, wałki.
• Krzesło dla masażysty, regulowana wysokość.
• Szafka na czyste prześcieradła.
• Szafka do przechowywania środków poślizgowych.
• Pojemnik na używane prześcieradła.
• Umywalka z ciepłą i zimną wodą, mydło, ręcznik, środek do dezynfekcji.
• Lampa solluks.
• Parawan.
• Krzesło, wieszak na ubranie pacjenta, lustro.
• Biurko na dokumentacje, krzesło.
• Apteczka z podstawowym wyposażeniem.
• Szafka ubraniowa i osobna szafka na odzież ochronną.
• Pomieszczenie z kabiną natryskową toaleta.
3. Techniki stosowane w masażu klasycznym są na tyle intensywne, że przy delikatnej skórze pacjenta mogą doprowadzić do jej otarcia, dlatego też stosujemy środki poślizgowe. Środki poślizgowe są to preparaty obojętne chemicznie, których zastosowanie przy masażu ma zmniejszyć siłę tarcia.
a) Do podstawowych środków poślizgowych zaliczamy:
• Talk kosmetyczny.
• Różnego rodzaju oliwki.
• Kremy do masażu.
• Wazelinę.
• Lanolinę.
• Mydło.
b) Środek poślizgowy dobieramy w zależności od:
• Rodzaju skóry pacjenta, przy skórze suchej należy wybrać środek natłuszczający, przy skórze potliwej talk.
• Zabiegu jaki był wykonywany wcześniej przed masażem, jeżeli przed masażem był wykonywany zabieg wodny należy wybrać mydło.
• Planowanego zastosowania po masażu środka wspomagającego, stosujemy minimalną ilości wazeliny lub lanoliny.
• Upodobań pacjenta.
• Upodobań masażysty.
4. Środki wspomagające nazywamy preparaty chemiczne lub na bazie surowców naturalnych, których zastosowanie w trakcie leczenia wspomaga efekt leczniczy.
a) Środki wspomagające masaż:
• Środki farmakologiczne stosowane u pacjenta nie zależnie od masażu.
• Zastrzyki.
• Czopki.
• Tabletki.
• Preparaty stosowane w czasie jonoforezy.
• Preparaty wcierane w skórę pacjenta.
• Leczenie silnie rozgrzewające.
• Leczenie słabo rozgrzewające.
• Leczenie nie rozgrzewające.
• Leczenie schładzające.
• Preparaty odżywcze.
• Preparaty stosowane w sporcie.
b) Masażystów interesują tylko preparaty wcierane w skórę. Ze względu na konsystencje możemy je podzielić na:
• Żele.
• Zawiesiny.
• Roztwory.
• Mleczka.
• Emulsje.
• Maści.
• Kremy.
Preparaty słabo rozgrzewające o konsystencji maści, kremów lub emulsji poza działaniem leczniczym mogą pełnić funkcję środka poślizgowego. Preparat o konsystencji zawiesiny, roztworu, mleczka, żelu możemy zastosować dopiero po zakończonym masażu, ponieważ nie zawierają one tłuszczu i nie tylko nie zmniejszają tarcia, ale wręcz mogą działać odwrotnie. Z tego powodu preparaty te nie wcieramy, lecz wklepujemy. Należy pamiętać, że każdy preparat nieobojętny chemicznie musi zostać przetestowany, czy nie wywołuje u pacjenta reakcji uczuleniowej. Test przeprowadzamy jeszcze przed przystąpieniem do masażu. Niewielką ilość preparatu rozprowadzamy palcem na dłoniowej stronie przedramienia pacjenta. Po przeprowadzeniu wywiadu i przygotowaniu się chorego do masażu, sprawdzamy odczyn. Jeżeli jest on wygórowany (zaczerwienienie, obrzęk lub swędzenie), należy wstrzymać się z jego stosowaniem do czasu konsultacji z lekarzem prowadzącym. Należy jednak pamiętać, że przekrwienie i uczucie pieczenia są naturalnymi odczuciami przy testowaniu preparatu silnie rozgrzewających. Wcieranie środka silnie rozgrzewającego u pacjentów o wrażliwej skórze wymaga zastosowania podkładu, który osłabi ich działanie. Jeśli w trakcie masażu używaliśmy jako środka poślizgowego wazeliny lub lanoliny to można przyjąć że podkład został wykonany. Jeśli masaż był wykonany bez użycia jakiegokolwiek środka poślizgowego, aby po masażu wprowadzić preparat silnie rozgrzewający, to najpierw powinniśmy wetrzeć niewielką ilość wazeliny w miejsce, w które następnie wprowadzimy preparat. Zdarza się, że lekarz zaleci wcieranie preparatu bez wykonania masażu. W takiej sytuacji musimy, przed wprowadzeniem preparatu przygotować skórę. Wykonujemy kilka głaskań, ugniatanie podłużne i wibrację, przez około 2 min, w celu usunięcia złuszczonego naskórka, wydzieliny gruczołów łojowych oraz rozgrzania (uaktywnienia krążenia powierzchownego).
Następnie ruchem rozcierania lub wklepania – w zależności od konsystencji wprowadzamy preparat.
Zarówno środki poślizgowe, jak i wspomagające masażysta zawsze nakłada na swoją dłoń, a następnie rozprowadza po ciele pacjenta.
NIGDY BEZPOŚREDNIO NA SKÓRĘ PACJENTA.
Środki wspomagające nakładamy w niewielkiej ilości.
Po stwierdzeniu, że preparat został wprowadzony, dobieramy kolejną porcje. Tak postępujemy aż do momentu, kiedy czujemy, że więcej preparatu nie uda się nam wprowadzić. Zastosowanie od razu dużej ilości środka za bardzo zmniejsza tracie i nie pozwoli na dokładne wsmarowanie w skórę pacjenta.
5. Zasady stosowania masażu klasycznego.
Przed rozpoczęciem masażu należy przeprowadzić wywiad z pacjentem. Wywiad możemy podzielić na 3 zasadnicze części:
• Informacje stałe ustalone przed masażem, wynikające z obserwacji, z odpowiedzi pacjenta na zadane pytania i zapisów w karcie chorobowej (imię, nazwisko, wiek i płeć, rodzaj wykonywanej pracy w okresie ostatnich 5 lat rozpoznanie oraz choroby towarzyszące, od kiedy choruje, czy było wcześniej prowadzone leczenie i z jakim skutkiem, od kiedy pobiera zabiegi w obecnym cyklu leczenia, ilość wykonanych wcześniej masaży, aktualne zlecenia na masaż, stosowane zabiegi współtowarzyszące, reakcje pacjenta na masaż i inne zabiegi, wyniki badań). Cały czas obserwujemy pacjenta w celu uzyskania informacji na temat jego sprawności ogólnej, a szczególnie sposobu poruszania się, stania lub siedzenia lub czynności wegetatywnych (oddychanie, pocenie się itp.).
• Informacje zmienne określające stan zdrowia pacjenta bezpośrednio przed masażem (czy temp. ciała jest w normie, czy ciśnienie krwi jest w normie – należy mierzyć przed i po zabiegu, czy nie odczuwa dolegliwości sercowych, czy nie ma kłopotów z oddychaniem, co się zmieniło po wczorajszym masażu, czy pojawiły się bądź ustąpiły jakieś dolegliwości, czy nie było kłopotów ze stolcem i moczem – przy masażu powłok i jamy brzusznej, jak dawno spożywał posiłek, ogólne samopoczucie, jeżeli pacjentem jest kobieta należy upewnić się że nie jest w okresie menstruacji, jaki zabieg był wykonywany bezpośrednio przed przyjściem na masaż, czy były podawane jakieś zastrzyki.
• Informacje dodatkowe wszelkie informacje mogą mieć związek z chorobą, uzyskane od pacjenta w rozmowie prowadzonej podczas masażu np. (jakie poważniejsze choroby przechodził pacjent, czy w trakcie życia miał dużo urazów, czy były wykonywane zabiegi chirurgiczne i dlaczego).
6. Przebieg masażu.
Po przeprowadzonym wywiadzie, a przed przystąpieniem do zabiegu musimy przedstawić pacjentowi naszą koncepcje dotycząca zabiegu. Informujemy pacjenta że w trakcie zabiegu będziemy opracowywać np. grzbiet w ułożeniu na brzuchu. Potem przejdziemy do opracowania kończyn dolnych i wtedy poprosimy, aby odwrócił się do leżenia tyłem, a na zakończenie ponownie w ułożeniu na brzuchu opracujemy mięśnie pośladkowe. Poinformowanie pacjenta o przebiegu masażu i uzyskaniu akceptacji, uchroni masażystę przed zarzutami o dotykanie pewnych okolic ciała w celach nie leczniczych. Prosimy pacjenta, aby w trakcie masażu przekazywał nam własne odczucia i sugestie.
Informacje uzyskane od pacjenta w trakcie zabiegu pozwolą na dopasowanie siły bodźca do reaktywności organizmu oraz poznanie subiektywnych odczuć masowanego. Informacje te są ważne również ze względów diagnostycznych. Masaż wykonujemy w ułożeniu zapewniającym
pełne rozluźnienie mięśni pacjenta. Szczególnie dotyczy to mięśni posturalnych. Z tego względu najdogodniejsza pozycja do masażu jest pozycja leżąca pacjenta.
a) Leżenie przodem. Przy opracowaniu głowy, karku, grzbietu lub okolicy lędźwiowo- krzyżowej , kończyn dolnych:
• Podkładamy wałek pod podudzia w okolicy stawów skokowych, uzyskując lekkie zgięcie w stawach kolanowych.
• Twarz przylega do otworu w kozetce.
• Ręce ułożone są w złóż ciała, lekko odwiedzone w stawach ramiennych oraz lekko zgięte w stawach łokciowych .
• Jeżeli pacjent ma problem z odcinkiem szyjnym kręgosłupa , możemy podłożyć pod klatkę piersiowa poduszkę lub klin tak by głowa swobodnie dotykała kozetki. W takim przypadku pozwalamy również na wygodne ułożenie kończyn górnych.
• Jeżeli pacjent odczuwa dolegliwości w odcinku lędźwiowo-krzyżowy, np. pod brzuch podkładamy wałek lub poduszkę w celu uzyskania lekkie zgięcia w stawach biodrowych. Zapobiegamy tym samym nadmiernemu wygięciu kręgosłupa lędźwiowego do tylu, co zmniejszy dolegliwości bólowe tego odcinka.
b) Leżenie tyłem. Przy opracowaniu twarzy, kl. piersiowej, kończyn górnych, brzucha i podbrzusza lub kończyn dolnych :
• Pod kolana podkładamy wałek, celem uzyskania zgięcia w stawach biodrowych i kolanowych
• Pod głowę podkładamy poduszkę lub podnosimy zagłówek. Jest to szczególnie ważne u osób z zaburzeniami układu krążenia i oddechowego.
c) Leżenie na boku. Przy masażu w stanie podostrym rwy kulszowej (chora kończyna na górze), przy chorobach serca (na prawym boku), płuca (na zdrowym boku ), porażeniu połowicznym (na zdrowym boku ) w tym ułożeniu możemy wykonywać masaż grzbietu, klatki piersiowej, chorej kończyny lub chorej polowy ciała:
• Pod głowę podkładamy poduszkę.
• Kończyny górne w ułożeniu swobodnym.
• Kończyny dolne lekko zgięte w stawach biodrowych i kolanowych. Pomiędzy kolana wkładamy poduszkę lub klin, w celu rozluźnienia okolicy lędźwiowo- krzyżowej.
d) Pozycja siedząca swobodna. Przy masażu kończyny górnej:
• Kończyna masowana oparta jest o kozetkę. W zależności od opracowywanego odcinka stosujemy wałki i kliny, aby umożliwić dostęp do masowanych tkanek jednocześnie zapewnić rozluźnienie mięśni w całej kończynie.
e) Pozycja siedząca podparta. Przy masażu okolic karku i obręczy barkowej lub w niektórych przypadkach grzbietu:
• Specjalne krzesło do masażu.
• Pacjent siedzi na taborecie. Przed sobą ma kozetkę, na której opiera łokcie, przedramiona i dłonie. Na kozetce układamy duży wałek jako podpórkę pod czoło pacjenta.
Przedstawione pozycje do masażu są ułożeniami zalecanymi, jednak mogą być modyfikowane, w celu osiągnięcia pełnego rozluźnienia mięśni jego komfortu przy masażu. Wszystkie wałki i kliny używane do masażu powinny być owinięte ręcznikiem lub umieszczone pod prześcieradłem zakrywamy niemasowane części ciała. Pacjent, przygotowując się do zabiegu odsłoni okolice, które będą masowane. Np. przy planowanym masażu grzbietu i kończyn dolnych, zdejmuje ubranie z górnej u dolnej części ciała. Jeżeli zaczniemy od masażu grzbietu, kończyny dolne powinny być przykryte dużym ręcznikiem lub prześcieradłem, albo odwrotnie, przy masażu kończyn dolnych przykrywamy tułów i drugą niemasowaną kończynę. Zabieg należy stosować zgodnie z wskazaniami i przeciwwskazaniami.
7. Masaż klasyczny może być wykonany jako zabieg całościowy lub częściowy:
a) Masaż całościowy jeszcze niedawno stosowany był w leczeniu otyłości, dny i cukrzycy. Obecnie, poprzez wprowadzenie nowych metod leczenia tych schorzeń, masaż traktowany jest jako uzupełnienie kuracji. Często stosuje się masaż całościowy w stanach wyczerpania, jednak bez zmian organicznych, w rekonwalescencji i jako masaż kondycyjny. Można go stosować w ogólnych zaburzeniach statyki, jako sposób zapobiegania odleżynom, zaburzeniom w układzie krążenia i oddychania oraz przy zaburzeniach wegetatywnych. Masaż całościowy wykorzystuje się również w leczeniu nerwic typu psychogennego. U dzieci dobre efekty lecznicze uzyskuje się w leceniu krzywicy, hipotrofii, hipotonii mięśniowej i nadwagi, głównie z wykorzystaniem głaskań.
b) Masaż częściowy wykorzystywany jest w bardzo wielu schorzeniach. Do najczęściej spotykanych należą:
• Choroby układu krążenia.
• Choroby układu oddechowego.
• Choroby skóry.
• Choroby mięśni poprzecznie prążkowanych.
• Zaburzenia napięcia mięśni gładkich narządów jamy brzusznej.
• Choroby nerwów obwodowych.
• Choroby ośrodkowego układu nerwowego.
• Choroby narządu ruchu -Choroby reumatyczne.
• Choroby dziecięce.
• Choroby zawodowe.
Szczególnie ostrożnie należy wykonywać masaż u pacjentów po kąpielach kwasowęglowych i borowinowych.
8. Przeciwwskazania do stosowania masażu.
a) Nie wykonujemy masażu klasycznego w następujących przypadkach :
• bez zlecenia lekarskiego -u chorych gorączkujących,
• w krwotokach lub przy zagrożeniu ich wystąpienia,
• w chorobach zakaźnych,
• w ostrych stanach zapalnych,
• w chorobach skóry, którym towarzyszą pęcherze, wypryski,
• w III i IV stadium choroby Burgera,
• w jamistości rdzenia,
• w zapaleniu szpiku kostnego z przetokami,
• w łamliwości kości,
• we wczesnych stanach po złamaniu kości,
• we wczesnych stanach po naderwaniach i zerwaniach powięzi, ścięgien i mięśni,
• przy niektórych owrzodzeniach podudzia,
• w stanach ropnych,
• w zapaleniu żył,
• przy świeżych zakrzepach,
• daleko posuniętej miażdżycy,
• w niewyrównanych wadach serca,
• przy występowaniu tętniaków,
• po zabiegach laminectomii,
• w dolegliwościach z ubytkami neurologicznymi,
• w okresie ciąży (możemy wykonywać masaż karku, kończyn górnych i dolnych jednak za zgodą lekarza prowadzącego ciąże),
• w okresie menstruacji,
• w chorobach nowotworowych.
b) Masaż powłok brzusznych jest przeciwwskazany:
• w chorobie wrzodowej z krwawieniami,
• kamicy wątrobowej i nerkowej,
• w stanach zapalnych dróg żółciowych,
• w chorobach jelit z owrzodzeniami, krwawieniami i przy przewlekłych niedrożnościach,
• w ostrych i podostrych zapaleniach narządów miednicy mniejszej -w chorobach nowotworowych,
• przed upływem 2h od spożycia posiłku przez pacjenta (wyjątek stanowi Dziecięce Porażenie Mózgowe).
9. Masaż wykonujemy w odpowiednim kierunku:
a) Kończyny zarówno kończyny górne jak i dolne masujemy w kierunku dosercowym. Rozpoczynamy od części dystalnej, a kończymy na częściach proksymalnych.
b) Grzbiet poruszamy się w dwóch kierunkach, a mianowicie wzdłuż i w poprzek kręgosłupa.
c) Klatka piersiowa masując klatkę piersiową poruszamy się w dwóch kierunkach, a mianowicie wzdłuż linii pośrodkowej i w poprzek linii pośrodkowej. Masaż wzdłuż linii pośrodkowej wykonujemy w kierunku od łuków żeber do obojczyka i na barki, zaś masaż w poprzek linii pośrodkowej wykonujemy do linii pachowych, przeważnie wzdłuż przebiegu żeber.
d) Powłoki brzuszne i narządy jamy brzusznej masaż wykonujemy w linii białej i od linii białej do linii pachowych oraz wzdłuż linii łączących przedni górny kolec biodrowy z przeciwległym kątem żeber. Masując narządy jamy brzusznej obowiązuje kierunek przesuwania się treści pokarmowej w obrębie żołądka i okrężnicy oraz spiralnie prawoskrętnie od pępka do kolca biodrowego.
e) Głowa masujemy od czubka głowy do podstawy szyi.
f) Twarz masujemy od linii pośrodkowej do skroni lub kątów żuchwy i na szyję.
10. Czas trwania masażu.
a) Czas trwania masażu zależny jest od czynników:
• Rodzaju schorzenia
Najczęściej choroba ma w swym przebiegu okres ostry, podostry i przewlekły. Okres ostry jest przeciwwskazaniem do wykonania masażu. W okresie podostrym ze względu na jeszcze dużą bolesność pacjenta zabieg będzie trwał dość krótko. W okresie przewlekłym bolesność jest nieznaczna dlatego pozwala to nam na wykonanie masażu trwającego dłużej.
• Aktualnego stanu zdrowia
Zadaniem masażysty jest pozyskanie informacji, które pozwolą na dobór czasu trwania zabiegu przy uwzględnieniu prawa wzajemnej zwrotnej siły bodźca, które mówi, że im większa jest reaktywność organizmu, im gwałtowniejsze występują objawy chorobowe, tym słabszy bodziec powinien być zastosowany.
• Wielkości powierzchni masowanej
Zmniejszenie masażem obszaru masowanego powoduje zmniejszenie czasu masażu i siły bodźca. Zwiększenie masażem obszaru masowanego zwiększa się czas masażu i siła bodźca.
• Numeru zabiegu
Aby masaż był źródłem coraz silniejszego bodźca, musimy przy każdym zabiegu stopniowo zwiększyć siłę masażu oraz wydłużyć czas jego trwania.. Dlatego też pierwsze zabiegi będą trwały krócej i będą słabiej wykonywane. Na podstawie obserwacji klinicznych stwierdzono, że aby wywrzeć wpływ ogólny na organizm pacjenta masaż musi trwać minimum 10 minut i powinien obejmować co najmniej 1/10 części ciała. Przy krótszym czasie masażu lub przy mniejszym obszarze wywieramy tylko wpływ miejscowy.
11. Siła masażu.
a) Siła masażu zależy jest od takich czynników jak:
• Wiek.
Niemowlęta wymagają masażu bardzo delikatnego.
Dzieci do 15 r.ż. – masaż średniej mocy.
Osoby w wieku 15-40 lat masaż mocny.
Osoby w wieku 41- 70 lat masaż średniej mocy.
Osoby po 70 roku życia – masaż delikatny.
• Płeć
Kobiety wymagają masażu łagodniejszego niż mężczyźni.
• Zawód.
Pracowników fizycznych masujemy mocniej niż pracowników umysłowych.
• Typ budowy
Typ asteniczny (leptosomiczny, leptosomatyczny) osobnik szczupły, wysoki, wymaga masażu średniej mocy, dłużej trwającego. Typ atletyczny to osobnik dobrze reagujący na masaż mocny, do granicy bólu, jednak krótszy niż osobnik o typie asteniczny. Typ pykniczny – z przewaga tkanki łącznej i tłuszczowej- wymaga masażu średniej mocy z możliwością przekroczenia granicy bólu.
• Aktualnego stanu zdrowia
Stan zdrowia zależy z jednej strony od stadium choroby z drugiej strony od szeregu czynników towarzyszących. Zaliczamy do nich: utlenowanie organizmu, odżywianie, odpowiedni wypoczynek, pH, pora dnia, czynniki emocjonalne, warunki atmosferyczne.
12. Każdy chwyt masażu powtarzamy minimum dwukrotnie. Stosowane chwyty w masażu uzależnione są od efektu jakie chcemy uzyskać w masażu oraz od jednostki chorobowej. Wybrane przez masażystę chwyty wymagają co najmniej dwukrotnego powtórzenia, aby zaznaczyć swoje specyficzne działanie. Należy pamiętać o urozmaiceniu stosowanych chwytów, nie możemy doprowadzić do tego aby masaż był monotonny. Nie można przerwać wykonywanego chwytu. Każdy chwyt wywołuje pewne reakcje w obrębie masowanych tkanek i nie uzyskamy efektu, jeśli nagle w połowie mięśnia, czy powierzchni masowanej przerwiemy dany chwyt. Nie można przerwać masażu. Każdy masaż jest jednym z zaplanowanych w całej serii bodźców, dopasowanych zgodnie z zasadą stopniowania siły. Przerwanie zabiegu zaburza ten schemat i może zostać przez organizm zignorowany. Z drugiej strony, jeśli pacjent zgłosi nam w trakcie masażu dolegliwości ze strony układu sercowo-naczyniowego, oddechowego gdzie potrzebna jest interwencja lekarza oczywiście należy bezwzględnie przerwać masaż. Pacjent powinien odpocząć po masażu 15 -20 minut. Masaż wywołuje reakcje organizmu ogólne. Uaktywnienie układu krążenia na drodze mechanicznej, hormonalnej i odruchowej spowoduje dalsze rekcje ze strony układu oddechowego, pokarmowego, moczowo-płuciowego, nerwowego, wewnątrzwydzielniczego prowadząc chwilowo do zaburzenia stanów fizjologicznych. Organizm uruchamia mechanizmy regulacyjne, których zadaniem jest wyrównanie zaburzeń. Czas potrzebny na powrót do stanu wyjściowego uzależniony jest od: wieku pacjenta, stanu zdrowia. Najróżniejsze w skutkach mogą być reakcje naczyniowo- sercowe. Mogą one spowodować zawroty głowy, uczucie senności, mroczki przed oczami, omdlenia. Niedopuszczalne jest gwałtowne oziębienie okolicy masowanej. Po masażu jeszcze przez kilkadziesiąt minut może utrzymywać się podwyższona temperatura okolicy masowanej. Nawet jeśli pacjent odpocznie po masażu i w porze zimowej odpowiednio nie zabezpieczy okolicy masowanej grozi to gwałtownym przestudzeniem i poważnymi konsekwencjami naczyniowymi i mięśniowymi. Po pierwszych 3-5 zabiegach pacjent może odczuwać pozorne pogorszenie stanu zdrowia. Techniki masażu klasycznego podrażniają chore miejsce – potęgując dolegliwości bólowe. Pacjent nieświadomy prawidłowości tego stanu rzeczy może zrezygnować z dalszych masaży – dlatego o tym fakcie należy poinformować przed masażem, aby pogorszenie stanu zdrowia nie traktowano jako błędu w sztuce masażu. Liczba zabiegów w serii. Podstawowa liczna zabiegów to 10 masaży. Jest to minimalna liczna zabiegów jaką należy wykonać aby pacjent zauważył poprawę stanu zdrowia. Oczywiście taka liczba nie gwarantuje trwałości efektu leczniczego. Dlatego w chorobach o charakterze przewlekłym lekarze zalecają od 15do 20 zabiegów. Należy pamiętać że ostatnie 3 zabiegi należy wykonać w odstępach czasowych większych, jest to niezbędne aby odzwyczaić organizm od masażu. W niektórych schorzeniach np. neurologicznych lekarz może zalecić od 30 do 50 masaży. W takim przypadki należy po 30 masażu zrobić przerwę (7 -14 dni) po której możemy rozpocząć kolejną serie. Częstotliwość zabiegów. Jeśli nie ma przeciwwskazań, zabieg masażu klasycznego wykonujemy codziennie. W ciężkich przypadkach (choroby serca, układu krążenia, układu oddechowego, ogólne osłabienie organizmu) lekarz może zalecić wykonanie masażu co drugi dzień, a nawet dwa razy w tygodniu. Należy pamiętać, że wykonanie masażu klasycznego rzadziej niż dwa razy w tygodniu mija się z celem, ponieważ zbyt długie przerwy organizm będzie traktował jako kolejny pierwszy zabieg.
13. Dokumentacja.
Masażysta zobowiązany jest do prowadzenia odpowiedniej dokumentacji. Należy pamiętać ze wszystkie umiejscowione w niej dane objęte są ustawą o ochronie danych osobowej.
Po pierwsze nie szkodzić!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Zasada Hipokratesa obowiązuje wszystkich pracowników służby zdrowia. Nie chodzi tutaj o celowe działanie przynoszące krzywdę pacjentowi, gdyż takie w ogóle nie mogą mieć miejsca.
Chodzi o to aby nie zaszkodzić pacjentowi tylko dlatego, że mamy zbyt wysokie mniemanie na temat swoich kwalifikacji. Brak doświadczenia i umiejętności nie da się nadrobić dobrą miną i eksperymentami na ciele pacjenta. Lepiej odmówić wykonania zabiegu niż udawać że wie się wszystko i stosować metody o których mamy tylko mgliste pojęcie, bo z dużym prawdopodobieństwem zaszkodzimy pacjentowi. Masażysta musi zdobywać wiedzę i doświadczenie. Dlatego ma obowiązek, aby ciągle śledzić postępy w rehabilitacji i uczestniczyć w różnych formach dokształcania, aby następnie w pełni świadomie, a przede wszystkim odpowiedzialnie stosować zdobyte umiejętności dla dobra pacjenta.
14. WPŁYW MASAŻU NA TKANKI I UKŁADY:
a) TKANKA ŁĄCZNA:
• Tkanka łączna właściwa wiotka. Tkanka ta posiada niewielką ilość włókien. Wchodzi w skład wszystkich narządów, łączy je i pokrywa tworząc torebki a dla naczyń krwionośnych i nerwów stanowi osłonkę. Wpływ pośredni masażu to wpływa na sama tkankę łączna jak i na odżywianie innych tkanek. Poza wpływem miejscowym masażu na tę tkankę można wyróżnić wpływ ogólny poprzez układ krążenia ponieważ tkanka jest obficie unaczyniona. Wpływ bezpośredni na tą tkankę polega na jej uelastycznieniu co daje zwiększenie przepuszczalności.
• Tkanka łączna właściwa zbita
Tkanka ta posiada nieliczne elementy komórkowe i liczne włókna sprężyste, które stanowią budulec dla ścięgien oraz liczne włókna klejorodne, stanowią budulec dla więzadeł. Wpływ masażu : prowadzi do uelastycznienia tej tkanki, a poprzez poprawę procesów odżywczych zapobiega zmianom zwyrodnieniowym i zagęszczeniu jej struktur przez włóknik w procesie regeneracji. Zwiększa się wytrzymałość tkanki łącznej.
Masażem można usuwać obrzmienie. Zmniejszeniu ulegają rozstępy.
• Tkanka chrzęstna
Tkanka ta zbudowana jest z dużych, okrągłych komórek chrzestnych. Wyróżniamy trzy rodzaje chrząstki: szklistą, która zawiera nieliczne włókna klejorodne. Pokrywa ona powierzchnie stawowe kości, tworzy niektóre chrząstki dróg oddechowych oraz przednie odcinki żeber, sprężystą, posiada sieć włókien klejorodnych. Występuje w trąbce słuchowej ucha środkowego, w małżowinie usznej i krtani, włóknistą, zawiera dużo włókien klejorodnych. Występuje ona w krążkach miedzykręgowych, w spojeniu łonowym oraz w łąkotkach. Masaż zapobiega procesom zwyrodnieniowym, poprawia procesy odżywcze i utrzymuje odpowiednią elastyczność.
• Tkanka kostna
Tkanka ta wyróżnia się bardzo dużą masą. Związki nieorganiczne nadają tkance twardość i kruchość a związki organiczne nadają elastyczność i sprężystość. Tkanka ta w kościach tworzy dwa utkania. Istotę kostną zbitą, która tworzy trzony kości długich i warstwę zewnętrzną kości. Istotę kostną gąbczastą, występuje w nasadach kości długich, w mostku.
Masaż ma na celu, poprzez odżywienie tkani kostnej, utrzymanie równowagi pomiędzy związkami organicznymi i nieorganicznymi, również przyspieszenie procesu kostninowania w przypadku złamań. Masaż pozwala na usuwanie zmian (osteofity – narośla kostne) w tkance kostnej.
• Tkanka tłuszczowa
Tkanka ta zbudowana jest z komórek wypełnionych tłuszczem. Występuje mniej lub więcej w tkance podskórnej. Masaż pozwala do rozdrobnienia i usunięcia z komórek tłuszczowych tłuszczu co prowadzi do przyspieszenia przemiany materii czyli spalania w tkankach.
• Tkanka barwnikowa
Tkanka ta zbudowana jest z komórek, w których zgromadzona jest melanina w postaci ziarenek. Wpływ masażu na ta tkanką nie jest ustalony i wydaje się być mniej istotny.
• Tkanka siateczkowa
Tkanka ta zbudowana jest z komórek gwiaździstych. Masaż prowadzi do wzmocnienia procesów wytwórczych składników morfotycznych krwi jak i zwiększa odporność organizmu.
b) TKANKA MIĘŚNIOWA:
• Tkanka mięśniowa gładka
Tkanka ta posiada komórki wydłużone, wrzecionowatego kształtu, o pojedynczym jądrze i gładkiej sarkoplaźmie. Tkanka ta wchodzi w skład budowy ścian narządów wewnętrznych i naczyń krwionośnych. Wpływ masażu jest pośredni i bezpośredni. Głównie technika rozcierania, powoduje rozdrobnienie produktów przemiany materii i złogów pozapalnych oraz przyspiesza rozpad uszkodzonych komórek, z których uwalniane są hormony tkankowe. Czynniki te powodują obniżenie napięcia mięśni gładkich naczyń i jest to wpływ pośredni masażu. Natomiast masaż jak np. mocne głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, roztrząsanie, rozciąga naczynia, uruchamiając mechanizm biogennego automatyzmu, który powoduje podwyższenie napięcia mięśni gładkich i jest to wpływ bezpośredni masażu.
• Mięsień sercowy
Jest mocny i zdolny do długotrwałego wysiłku. Występuje tylko wpływ pośredni masażu na ten mięsień. Masaż ułatwia powrót krwi żylnej do serca dzięki czemu utrzymuje się prawidłowe ciśnienie w części żylnej, w przedsionku i komorze prawej strony serca. Odciąża prace serca i ułatwia przepływ w obszarze lewej jego części, co prowadzi do wyrównania i uspokojenia pracy serca.
• Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana
Mięśnie te przyczepiają się do kości szkieletu, określa się je jako mięśnie szkieletowe. Wpływ masażu na te mięśnie zależy od efektu jaki chcemy uzyskać. Wyróżnia się co najmniej cztery rodzaje działania, których celem będzie poprawa stanu zdrowia.
Działanie pobudzające ( zwiększające napięcie mięśni)
Masaż pobudzający wykonuje się po długotrwałych okresach unieruchomienia, w chorobach neurologicznych, przy zaburzeniach odżywczych. Masaż ten charakteryzuje się szybkim tempem i dużą dynamiką wykonania. Przeciwwskazaniem do wykonania tego masażu jest choroba Heinego – Medina, przy rwie kulszowej, u małych dzieci i przeciwwskazanie do wykonania masażu.
Działanie rozluźniające ( obniżające napięcie mięśni)
Można tu wyróżnić dwa sposoby postępowania. Różnica pomiędzy nimi polega na zmianie kolejności wykonywanych technik. Stosuje się delikatne i powolne głaskanie z dużą ilością powtórzeń oraz rozcieranie początkowo powierzchowne i powolne. Przeciwwskazaniem do postępowania rozluźniającego są stany obniżonego napięcia mięśni oraz przeciwwskazania do stosowania masażu.
• Działanie odżywcze
Masaż o tym działaniu preferuje techniki usprawniające transport tkankowy. Masaż powoduje nieznaczne podniesienie napięcia mięśni. Masaż spełnia funkcję oczyszczającą, usprawnia wypłukiwanie produktów przemiany materii i złogów pozapalnych, poprawia przepływ w układzie krążenia i chłonnym. Masaż ten znajduje zastosowanie od działań profilaktycznych i ogólnousprawniających, przez usuwanie skutków urazowych, aż po zaburzenia odżywcze w przebiegu nawet ciężkich chorób. Przeciwwskazaniem do tego masażu są obrzęki i wysięki, zmiany skórne, zmiany naczyniowe, przeciwwskazania do masażu.
• Działanie zwiększające masę mięśniową
Masaż taki wykonuje się w stanach chorobowych gdzie doszło do zmniejszenia masy mięśniowej. Można zastosować masaż pobudzający ale pacjent musi dysponować siłą o wartości 4 w skali Lovetta. W każdym zabiegu można wyróżnić trzy fazy: przygotowanie tkanek z wykorzystaniem technik masażu klasycznego, właściwego masażu izometrycznego, łagodzenia stanu pobudzenia tkanek i układu nerwowego. Przeciwwskazaniem do masażu to schorzenia neurologiczne, zaniki mięśniowe, siła mięśni poniżej cztery w sakli Lovetta.
Wpływ masażu na mięśnie szkieletowe można podzielić jeszcze na wpływ pośredni i bezpośredni.
• Wpływ bezpośredni- opracowując mięśnie dąży się do maksymalnego usprawnienia mięśni, do usunięcia z mięśni kwaśnych metabolitów przemiany materii. Masaż działa rozszerzająco na naczynia krwionośne, powoduje rozgrzewanie tkanki mięśniowej, poprzez poprawę ukrwienia mięśnie staja się utlenowane, jędrne, elastyczne, wytrzymałe, lepsza zdolność do kurczenia i rozkurczania się.
• Wpływ pośredni- dochodzi do skutku dwiema drogami:
Działanie na drodze odruchowej- lekkie i powolne głaskanie powoduje obniżenie napięcia mięśni znajdujących się w głębi pod masowaną skórą, jednocześnie towarzyszy temu wzrost napięcia mięśni grupy antagonistycznej. Natomiast mocne i energiczne głaskanie powoduje podwyższenie napięcia mięśni znajdujących się w obszarze masowanym i obniżenie napięcia w mięśniach antagonistycznych.
Działanie na drodze chemicznej – odbywa się z wykorzystaniem sieci naczyń układu krążenia w celu rozprowadzenia substancji czynnych chemicznie, których zwiększona ilość pojawia się we krwi podczas pracy mięśni i ich masażu.
c) SKÓRA – POWŁOKA WSPÓLNA:
• Skóra jest powłoką, która pokrywa nasze ciało. Powłoka ta jest narządem chroniącym ustrój przed szkodliwymi wpływami zewnętrznymi i utratą wody. Wpływa na regulację temperatury ciała, a jednocześnie jest narządem zmysłów. Skóra składa się z naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej.
• Naskórek -jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim znajdującym się na błonie podstawnej. Naskórek złożony jest z pięciu warstw: warstwy podstawnej, warstwy komórek kolczystych, warstwy ziarnistej, jasnej i zrogowaciałej.
• Skóra właściwa -jest łącznotkankową częścią skóry. Wstępują tu gruczoły potowe i łojowe, mieszki włosowe, naczynia krwionośne i limfatyczne, zakończenia nerwów czuciowych.
• Tkanka podskórna – zbudowana jest z tkanki łącznej wiotkiej zawierającej zmienną liczbę komórek tłuszczowych.
Skóra pełni funkcję ochronną. Ochrona przed zakażeniami, ochrona termiczna, ochrona przed promieniami świetlnymi, przed czynnikami chemicznymi i czynnikami mechanicznymi.
Masaż usprawnia przepływ krwi i limfy, co przyczynia się do lepszego odżywienia i utlenowania każdej komórki. Usprawnienie procesów przemiany materii w warstwie podstawowej sprzyja szybszej odbudowie uszkodzonych komórek naskórka. W warstwie ziarnistej ulega przyśpieszeniu proces rogowacenia, usuwanie z warstwy zrogowaciałej złuszczonego naskórka prowadzi do jego odmłodzenia i uelastycznienia. Usunięcie złuszczonego naskórka oraz wyciśniecie zawartości gruczołów łojowych oczyszcza skórę a to sprzyja lepszemu oddychaniu skórnemu. Podwyższenie temperatury tkanek prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i zwiększenia przepływu w naczyniach powierzchownych, włosowatych i zespoleniach tętniczo-żylnych. Masaż powoduje rozciągnięcie naczyń krwionośnych, uruchamiając miogenny mechanizm regulacji ich napięcia.
W obrębie tkanki podskórnej obserwuje się poprawę lub utrzymanie prawidłowej struktury koloidów tkankowych, co zapobiega powstawaniu zmian w obrębie tkanki łącznej i tłuszczowej. Rozgrzanie sprzyja uelastycznianiu tkanki łącznej oraz rozdrobnieniu tkanki tłuszczowej. Mocne głaskanie, rozcieranie, delikatne ugniatania wpływają korzystnie na utrzymanie elastyczności i przesuwalności tkanek. Technika rozcierania powoduje rozdrobnienie uszkodzonych i obumarłych komórek, sprzyjając ich usuwaniu.
d) UKŁAD NERWOWY:
• Wpływ lokalny- w obszarze masowanym dochodzi do podwyższenia temperatury tkanek wskutek dostarczenia ciepła i rozszerzenia naczyń krwionośnych i otwarcia naczyń włosowatych. Przepływowi krwi towarzyszy tarcie. Skutkiem tarcia jest wytwarzanie ciepła, które z rozgrzanych tkanek przenosi się na nerwy w masowanej okolicy, co poprawia przewodnictwo nerwowe. Rozgrzanie tkanek powoduje także zwiększenie elastyczności tkanki glejowej co pozwala na rozciągnięcie nerwu przykurczonego po przebytym procesie zapalnym. Przy porażeniu VII nerwu czaszkowego wykonuje się masaż twarzy, przy porażeniu XI nerwu czaszkowego wykonuje się masaż kaptura i mięśnie MOS, przy rwie kulszowej opracowuje się okolice L-S oraz tylną powierzchnię uda i całe podudzie.
• Wpływ ogólny- zmiany wprowadzone przez masaż w działaniu miejscowym przeniosą się na struktury układu nerwowego wywierając właśnie ten wpływ ogólny. Stymulacja przewodnictwa nerwowego i podrażnienie zakończeń nerwowych uaktywni pracę dróg czuciowych i w ten sposób stymuluje do działania drogi ruchowe. Masaż przede wszystkim oklepywanie i wibracja zmniejsza pobudliwość układu nerwowego i dlatego nadaje się do leczenia nerwic wegetatywnych i bólów neuralgicznych.
• Ogółem masaż wpływa na :
-lepsze ukrwienie co zapewnia właściwy przebieg procesów metabolicznych w poszczególnych częściach układu nerwowego – stymuluje przewodnictwo nerwowe
-wpływa pobudzająco i tonizująco przy masażu kręgosłupa gdzie znajduje się pień układu współczulnego a jego zwoje leżą wzdłuż kręgosłupa.
-oddziaływanie na układ autonomiczny doprowadza do wyrównania układu sympatycznego i parasympatycznego.
e) UKŁAD KRĄŻENIA:
Różnego rodzaju bodźce, nie tylko dotykowe, ale także wzrokowe i inne oddziaływujące na nasz ustrój, wywołują określone reakcje naszego organizmu, a wiec także poszczególnych narządów m.in. serca, które jest głównym ogniwem układu krążenia, zapewniający stały przepływ krwi. Wpływ masażu na układ krążenia tłumaczą trzy podstawowe teorie:
• Mechaniczna – masaż głównie poprzez głaskania, ugniatania i uciski zastępuje pracę mięśni i ich działanie ssąco-przepychające na poziomie porównywalnym a nawet przekraczającym efekt skurczów fizjologicznych.
• Odruchowa- masażem ułatwiamy powrót krwi żylnej do serca. Przepływ krwi przez serce jest łatwiejszy i zwiększa się wyrzut krwi do aorty. Pobudzenie baroreceptorów aorty i zatok szyjnych prowadzi do rozszerzenia naczyń i obniżenia ciśnienia. Pod wpływem masażu następuje pogłębienia oddechów i przyspieszenie pracy serca oraz utrzymanie rozszerzenia naczyń krwionośnych w skórze i mięśniach szkieletowych. Dochodzi do przyśpieszenia przepływu krwi. Hormonalna- wskutek masażu wydziela się z tkanek większa ilość histaminy, który rozszerza naczynia krwionośne, z kolei histamina, drażniąc nadnercza, powoduje wzrost wydzielania adrenaliny. Adrenalina powoduje zwężenie naczyń krwionośnych, podnosząc ciśnienie krwi. U ludzi cierpiących na nadciśnienie masaż musi być łagodny aby nie doprowadzić do gwałtownego wahania ciśnienia.
Masaż wpływa nie tylko na naczynia żylne i chłonne, przyspieszając powrót krwi do serca, lecz także wpływa na pracę naczyń tętniczych, gdyż serce napełnione krwią wydatniej niż przed masażem jest lepiej odżywione. Wpływ masażu na serce osiąga się przede wszystkim masując grzbiet i klatkę piersiową przy zastosowaniu rytmicznych ucisków i wibracji zwłaszcza na mostku i w lewym V międzyżebrzu.
Wskazania do masażu przy chorobach układu krążenia to takie jak: stany obniżonego ciśnienia krwi, choroby obwodowych naczyń krwionośnych, przewlekła niewydolność krążenia, choroba Raynauda, Burgera.
Przeciwwskazaniem do masażu są ostre stany zapalane i alergiczne skóry, zakrzepy żylne, zapalenia węzłów chłonnych, ogólne przeciwwskazania do masażu.
f) UKŁAD ODDECHOWY:
Regulacja oddychania dzieli się na regulację: nerwową , chemiczną i hormonalną.
• Nerwowa regulacja oddychania- w tej regulacji masaż przyczynia się do ustabilizowania oddechów i rozluźniania napięć w obrębie mięśni oddechowych na drodze odruchowej. Opracowanie karku i grzbietu wpływa na motoneurony mięśni oddechowych a masaż mięśni brzucha rozluźnia ich napięcie, dając możliwość pełnego działania tłoczni brzucha na przeponę. A wszystko to sprzyja wolnemu i głębokiemu oddychaniu. Masaż przestrzeni międzyżebrowych wpływa na odżywienie i uelastycznienie mięśni międzyżebrowych. Zwiększa się ich motoryka co ma duże znaczenie przy oddychaniu wysiłkowym. Przy masażu grzbietu usprawnia się praca stawów żebrowo-kręgowych i żebrowo – poprzecznych.
• Chemiczna regulacja oddychania- Pod wpływem masażu staje się zwiększony powrót krwi żylnej, większy przepływ krwi przez serce i płuca oraz rozszerzenie naczyń krwionośnych pod wpływem masażu prowadzą do zwiększonej przemiany materii a tym samym większego zapotrzebowania na tlen. Lepsze ukrwienie narządów klatki piersiowej usprawnia ich działanie. Dochodzi do zwiększenia wymiany gazowej.
• Hormonalna regulacja oddychania:
-Wpływ bezpośredni -polega na uelastycznieniu klatki piersiowej poprzez masaż mięśni międzyżebrowych oraz opracowanie okolicy stawów żebrowo- poprzecznych, kręgowych. Polega jeszcze na usuwaniu nadmiaru wydzieliny śluzowej z oskrzeli przez zastosowanie oklepywań klatki piersiowej i grzbietu. Wpływ ten określa się jako działanie mechaniczne masażu na układ oddechowy.
– Wpływ pośredni – dochodzi do skutku kilkoma drogami przy opracowaniu karku i grzbietu wywieramy wpływ na drodze odruchowej na motoneuronu przepony i mięśni międzyżebrowych, usprawniając ich prace. Uciski w obrębie ścian klatki piersiowej i żeber pobudzają aktywność oddechową, bardzo mocna wibracja w okolicy mostka zmniejsza amplitudę wdechów. Wpływ pośredni masażu na układ oddechowy odbywa się na drodze odruchowej. Podwyższony poziom substancji P(substancja ta obkurcza drzewo oskrzelowe), stymuluje większe wydzielanie histaminy, której i tak większa ilość znajduje się we krwi z powodu wykonanego masażu. Wpływ pośredni masażu na układ oddechowy odbywa się również na drodze hormonalnej.
g) UKŁAD POKARMOWY:
Masażem można wpływać na odcinki układu pokarmowego obejmujące żołądek, jelito cienkie, wątrobę, trzustkę, gruczoły przewodu pokarmowego. Wpływ masażu na ten układ jest pośredni i bezpośredni.
• Wpływ bezpośredni – dotyczy obszaru jelita cienkiego i grubego. Często dochodzi do zaburzenia pracy jelita. Wykonywanie delikatnych lecz głębokich rozcierań w kierunku zgodnym ze wskazówkami zegara oraz ucisków punktowych sprzężonych z oddechami pacjenta pozwala na rozluźnienie napięć, normalizacje jelita cienkiego.
• Wpływ pośredni – dochodzi do skutku za pośrednictwem układu krążenia, na drodze odruchowej i hormonalnej.
-Masaż części dystalnych usprawnia przepływ krwi w obszarze masowanym, upośledzając krążenie, zwłaszcza w części trzewnej przewodu pokarmowego. Aby była poprawa krążenia przewodu pokarmowego powinno się wykonywać masaż w obszarze trzewnej. Zabieg można wykonywać dwie godziny po spożyciu posiłku przez pacjenta. Jest to wpływ masażu na układ pokarmowy za pośrednictwem układu krążenia.
-Masaż narządów jamy brzusznej powoduje drażnienie i rozciąganie ścian przewodu pokarmowego, co zwiększa ruchy perystaltyczne na drodze odruchowej. Uzyskuje się również efekt podwyższenia lub obniżenia napięcia ścian przewodu pokarmowego, a to powoduje normalizacje wydzielania soków trawiennych na drodze odruchowej. Jest to wpływ masażu na układ pokarmowy na drodze odruchowej.
-Pod wpływem masażu niezależnie od obszaru masowanego zwiększa się przemiana materii i spadek poziomu glukozy we krwi powodując podrażnienie ośrodka głodu w podwzgórzu. Pacjent podczas masażu może czuć głód. Pod wpływem masażu uczucie głodu występuje przez pojawienie się we krwi większej ilości histaminy, która stymuluje wydzielanie soku żołądkowego. Jest to wpływ masażu na układ pokarmowy na drodze hormonalnej.
h) UKŁAD MOCZOWY:
Wpływ masażu na układ moczowy jest niewielki ale występuje wpływ pośredni i bezpośredni.
• Wpływ bezpośredni – Masaż okolicy nerek usprawnia ich prace głównie poprzez
uaktywnienie krążenia w okolicznych tkankach. Masaż narządów jamy brzusznej a szczególnie okolicy podbrzusza wpływa na pęcherz moczowy i ma zastosowanie w przypadkach zaburzeń pracy zwieraczy.
• Wpływ pośredni- pod wpływem masażu zwiększa się ilość krwi przepływającej przez nerki , przez co poprawia się ich czynność filtracyjną i lepiej są wydalane substancje przemiany. Poprawia się oczyszczenie osocza krwi oraz zwiększa się wydzielanie wazopresyny.
i) UKŁAD PŁCIOWY:
Na układ płciowy można wywierać wpływ pośredni i bezpośredni.
• Wpływ pośredni- za pośrednictwem układu krążenia – poprzez lepsze ukrwienie i odżywienie narządów płciowych.
• Wpływ pośredni – wywiera się przy opracowaniu podbrzusza.
j) UKŁAD WEWNĄTRZWYDZIELNICZY WPŁYW MASAŻU NA TKANKI I UKŁADY:
Wpływ masażu na ten układ odbywa się tylko w sposób pośredni.
Pod wpływem masażu czynność gruczołów dokrewnych ma charakter adaptacyjny. Stymulacja lub hamowanie wydzielania służy do przystosowania organizmu do masażu. Istotna rolę odgrywają zmiany wpływające na adaptację układu krążenia i kontrolę metabolizmu.
k) TKANKA ŁĄCZNA:
Masaż również wpływa na kości. Zwiększa się ich spoistość, a także ciężar i objętość. Pod wpływem masażu stawy stają się bardziej ruchliwe oraz wzmacniają się więzadła okołostawowe.
Bibliografia:
1. A. Zborowski. “Masaż klasyczny” 2008 r.
2. L. Magiera. “Klasyczny masaż leczniczy” 2014 r.